کتاب 'نظام رسانه‌ای در تونس' اثر خضراوی: در ده ساله اخیر چه اتفاقی افتاد؟
دکتر منجی الخضراوی، روزنامه‌نگار و پژوهشگر در حوزه علوم ارتباطات و رسانه و علوم سیاسی، کتابی با عنوان "درآمدی بر مطالعه نظام رسانه‌ای در تونس: اصلاح درونی و مسائل آن" با همکاری مرکز نشر محمد علی الحامی منتشر کرد که در آن به رابطه بین عناصر نظام رسانه‌ای و سازوکارهای اصلاح درونی در سایه روندهای سیاسی کشور در شرایط قبل و بعد از انقلاب سال ۲۰۱۱ می‌پردازد. در این کتاب همچنین متغیرهایی که تونس در این دوره به خود دید و همچنین تأثیر آن متغیرها بر حرکت رسانه‌ای، مورد تحلیل قرار گرفته و به چارچوب قانونگذاری در این دو دوره و حوزه حرفه‌ای فعالیت رسانه‌ای نیز توجه شده است.
این کتاب بر اساس روش‌های علمی دقیق، از داخل عرصه رسانه‌ای و بیرون از آن، فرایند شکل گیری نظام رسانه‌ای و مراحل انتقال از رسانه حکومتی به رسانه جدید در حال تأسیس را رصد می‌کند.
در این کتاب آمده است که رسانه‌ها به طور کلی تا پیش از ۱۴ ژانویه، بیشتر از آنکه به جنبشی که در جامعه تونس در حال شکل گیری بود مرتبط باشند، به حاکمیت سیاسی مرتبط بودند و یک ابزار سیاسی از ابزارهای انحصار فضای عمومی کشور به نفع قدرتی به شمار می‌رفتند که هیچ تنوعی را بر نمی‌تابید. ویژگی برجسته عرصه رسانه‌ای نیز عدم وجود نگاه‌های متفاوت و به رسمیت نشناختن نقد بود. به همین دلیل، به صورت مستقیم بعد از سقوط نظام بن علی، مسئله لغو سازوکار قانونگذاری و تغییر شرایط رسانه‌های تونسی و سازماندهی مجدد آن بر مبانی جدیدی که ارزش‌هایی همچون آزادی، استقلال، کیفیت و واقع‌گرایی در هر فعالیت رسانه‌ای ارزش‌های اصلی آن باشند، در دستور کار قرار گرفت.
در این شرایط جدید، سامانه اصلاح درونی، به عنوان سازوکار زیربنایی برای ایجاد مسئولیت گروهی روزنامه‌نگاران در قبال جامعه در نظر گرفته شد که کامل کننده نظام سنتی رسانه‌هایی است که بر پایه قانونی مبتنی بودند.
نویسنده این کتاب همچنین اشاره کرد که نظام سیاسی، منبع مشروعیت رسانه وابسته به حکومت در تونس پیش از انقلاب سال ۲۰۱۱ بود و مردم در آن نقشی نداشتند. اما بعد از انقلاب، سازوکارهای اصلاح درونی نه تنها نتوانستند مردم را به منبع مشروعیت تبدیل کنند، بلکه حتی نامی از مردم یا همانان که سیاستمداران آنها را نمایندگی می‌کنند نیز به میان نیامد و در نتیجه، می‌توان گفت که مردم، منبع مشروعیت رسانه‌های تونسی نیستند.
به نظر منجی الخضراوی سامانه اصلاح درونی تنها در سایه حکومت و جامعه دموکراتیک که مشارکت در مسئولیت گروهیِ روزنامه نگاران نیز در درون آن ایجاد می‌شود، می‌تواند کامل گردد و نقش خود را ادا کند. وی همچنین بیان داشت که سامانه اصلاح درونی، ارتباط گسترده‌ای با نظام رسانه‌ای دارد و باید گفت که نظام رسانه‌ای تونس نظامی است که ویژگی‌های برخی از الگوهای رسانه‌ای در جهان را اخذ می‌کند. زیرا شاهد هستیم که بسیاری از عناصر ساختاری و قانونی و حرفه‌ای در کنار نمایندگی‌های مختلف در رسانه‌های تونسی به چشم می‌خورند و به همین دلیل، این نظام در برابر یک چارچوب متحرک و دگرگون شونده، نظامی نوپا و در حال شکل‌گیری به شمار می‌آید که از ویژگی‌های آن می‌توان به دخالت حکومت، ضعف مطبوعات مکتوب و سلطه الگوی اقتصادی با تکیه بر قدرت‌های بازار و تبلیغات در عین بروز اختلافات سیاسی اشاره کرد که به نظامی اشاره دارد که به الگوی جذب چندگانه "Pluraliste polarisé" یا الگوی مدیترانه‌ای نزدیک‌تر است.
از نظر نویسنده، دلیل عدم تشکیل نظام رسانه‌ای در تونس این است که این نظام به عناصر متحرک و غیر ثابتی مانند چارچوب‌ها، اقدامات، نمایندگی‌ها و... مرتبط است و همچنین این عناصر ارتباط بنیانی با یکدیگر دارند و همین امر باعث می‌شود که سامانه اصلاح درونی در پویایی و پیشرفت خود به مراحل تشکیل نظام رسانه‌ای و طبیعت آن مرتبط گردد. بدین صورت که هرگاه عناصر نظام رسانه‌ای با یکدیگر هماهنگی و انسجام بیشتری داشته باشند، شرایط تثبیت یک سامانه اصلاح درونی نیز بیشتر فراهم می‌گردد.
این نویسنده تونسی به این نتیجه رسید که تجربه بیشتر شوراهای تحریریه شکست خورده است و شورای مطبوعات از زمان انقلاب تا امروز، در عمل، وجود خارجی نداشته است و آیین‌نامه‌های تحریریه و منشورهای اخلاقی بیشتر به سان جوهری روی کاغذ باقی ماندند و به اجرا نرسیدند، ضمن اینکه تجربه موفق رسانه‌ای نیز تعمیم داده نشد و این امر بدین معنی است که چارچوب قدرت تنها مانع موجود بر سر راه تثبیت تجربه اصلاح درونی در تونس نبوده است، بلکه این، گفتمان ایدئولوژیک این حوزه است که چارچوب قدرت را مانعی در مسیر توسعه خود می‌پنداشت. بنابراین ما می‌توانیم بگوییم که شغل مطبوعاتی و اصحاب مطبوعات، خود مانعی بر سر راه ایجاد و گسترش تجربه اصلاح درونی بودند هرچند که چارچوب قانونگذاری و سیاسی نیز در این فرایند آنها را همراهی کردند. این حوزه هیچ اقدامی در درون موسسات رسانه‌ای برای ادغام سازوکارهای اصلاح درونی انجام نداد و حتی می‌توان گفت که اصلاح درونی یک مطالبه حرفه‌ای برای این حوزه به شمار نمی‌آید.
به گفته این نویسنده تمایل به انتقال از رسانه‌های وابسته به قدرت به یک رسانه دموکراتیک، با موانع مرتبط به تشکیل پارادایمی و پایان دادن به ساختار دیگری مواجه است که یک بحران پارادایمی را ایجاد کرد که بر نگاه روزنامه‌نگاران به مسئولیت نمایندگی خود و اقدامات آنها برای اصلاح درونی تاثیر گذاشت.
کتاب حاضر تحت عنوان "درآمدی بر مطالعه نظام رسانه‌ای در تونس: اصلاح درونی و مسائل آن" نخستین تلاش علمی در این حوزه که همچنان دستخوش تحولات و تغییرات قرار دارد، به شمار می‌آید و در نتیجه، منبع مهمی در اختیار پژوهشگران، دانشگاهیان، متخصصان و سیاستمداران برای فهم پویاییِ انتقال در درون نظام رسانه‌ای است که بازتاب دهنده پویایی‌های تغییرات در درون نظام سیاسی در تونس به شمار می‌رود.
https://www.mosaiquefm.net/ar/%D۸%AA%D۹%۸۸%D۹%۸۶%D۸%B۳-%D۸%AB%D۹%۸۲%D۸%A۷%D۹%۸۱%D۸%A۹-%D۹%۸۱%D۹%۸۶-%D۸%A۳%D۸%AE%D۸%A۸%D۸%A۷%D۸%B۱/۹۷۷۰۴۸/%D۹%۸۳%D۸%AA%D۸%A۷%D۸%A۸-%D۸%A۷%D۹%۸۴%D۹%۸۶%D۸%B۸%D۸%A۷%D۹%۸۵-%D۸%A۷%D۹%۸۴%D۸%A۵%D۸%B۹%D۹%۸۴%D۸%A۷%D۹%۸۵%D۹%۸A-%D۹%۸۱%D۹%۸A-%D۸%AA%D۹%۸۸%D۹%۸۶%D۸%B۳-%D۹%۸۴%D۹%۸۴%D۸%AE%D۸%B۶%D۸%B۱%D۸%A۷%D۹%۸۸%D۹%۸A-%D۹%۸۵%D۸%A۷%D۸%B۰%D۸%A۷-%D۸%AD%D۸%AF%D۸%AB-%D۹%۸۱%D۹%۸A-%D۸%A۷%D۹%۸۴%D۸%B۹%D۸%B۴%D۸%B۱%D۹%۸A%D۸%A۹-%D۸%A۷%D۹%۸۴%D۸%A۳%D۸%AE%D۹%۸A%D۸%B۱%D۸%A۹
نظر شما